رویدادهای رصدی مهر ۱۴۰۱

در آسمان مهر چه خبر است؟ در ادامه مروری بر رویدادهای رصدی مهر ۱۴۰۱ خواهیم داشت:

در بامداد ۱ مهر، ساعت ۴:۳۳ زمین از نقطه اعتدال پاییزی می‌گذرد.

در مدار زمین چهار نقطه وجود دارد که متناظر با شروع فصل‌هاست. به دلیل انحراف محور چرخش زمین از حالت قائم، زاویه تابش خورشید در هر جایی از مدار زمین، متفاوت است. پیدایش فصل‌ها نیز دقیقاً به علت وجود همین انحراف در محور چرخش زمین است. یکی دیگر از نتایج این انحراف محور، تغییر در مدت زمانی است که خورشید در بالای افق یا زیر افق قرار دارد. در زمان اعتدال پاییزی، مانند اعتدال بهاری، طول روز و شب با هم برابر است. از این زمان به بعد، روزهای کوتاه‌تر و شب‌ها طولانی‌تر می‌شود. این روند تا رسیدن به نقطه انقلاب زمستانی که در واقع شروع فصل زمستان در نیمکره شمالی زمین است، ادامه می‌یابد.

در شب ۳ مهر، ماه به کمترین جدایی زاویه‌ای خورشید می‌رسد که ماه نو را خواهیم داشت. در این حالت، ماه در طول شب در آسمان دیده نمی‌شود. اما به‌تدریج با فاصله گرفتن از خورشید، در شب‌های بعد به شکل هلال در آسمان شامگاهی قابل مشاهده است.

در شب ۴ مهر، مشتری به وضعیت مقابله می‌رسد. منظور از مقابله سیارات خارجی (آن‌هایی مدارشان خارج مدار زمین است) بیشترین فاصله ظاهریشان از خورشید است. این حالت، شرایط مناسبی برای رصد سیاره خارجی محسوب می‌شود؛ چرا که نسبت به زمین تقریباً در نقطه مقابل خورشید قرار می‌گیرد. در ابزارهای رصدی کوچک و متوسط، مشتری به شکل نقطه‌ای درخشان دیده می‌شود. اما چهار قمر بزرگ آن حتی با دوربین‌های دوچشمی کوچک هم قابل تفکیک هستند.

در بامداد ۱۱ مهر، ماه به وضعیت تربیع اول می‌رسد. منظور از تربیع اول این است که نیمی از قرص ماه (یک چهارم کل کُره ماه) از دید ناظران زمینی روشن و قابل مشاهده باشد. در تربیع نخست، نیم شرقی قرص ماه از زمین دیده می‌شود. از این تاریخ به بعد با توجه به افزایش درصد سطح روشن ماه، رصد آن با ابزاری مثل تلسکوپ چندان پیشنهاد نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: تلسکوپ ۸ اینچی دابسونی سلسترون

در شب ۱۳ مهر، نقطه‌ای نسبتاً درخشان در حدود ۴.۵ درجه‌ای شمال غرب ماه قابل تشخیص است که در واقع همان سیاره زحل است. زحل حدود ساعت ۱۷ از افق شرق و جنوب شرق طلوع می‌کند. ساعت ۱۷:۳۵ هم ماه از سمت جنوب شرق از افق بالا می‌آید. ماه و زحل تا بعد از نیمه شب در آسمان می‌درخشند و فاصله‌شان در طول شب هم اندکی زیاد می‌شود.

در شب ۱۶ مهر، می‌توانیم شاهد مقارنه ماه و مشتری باشیم. مشتری به شکل نقطه‌ای درخشان و واضح تقریباً در شمال ماه دیده می‌شود. این سیاره حدود ساعت ۱۸:۱۰ از سمت شرق بالا می‌آید و به‌دنبال آن، حدود ساعت ۱۸:۲۰، ماه ۹۸% هم از همان افق طلوع می‌کند. حداقل فاصله ماه و مشتری در این شب به حدود ۲.۵ درجه قوسی می‌رسد و تا حوالی سپیده‌دم در آسمان می‌درخشند.

در بامداد ۱۷ مهر، عطارد به بیشترین کشیدگی غربی می‌رسد. منظور از کشیدگی سیارات داخلی، یعنی عطارد و زهره، فاصله زاویه‌ای آن‌ها از خورشید است. در بیشترین کشیدگی‌ها، سیاره بیشترین فاصله زاویه‌ای را با خورشید دارد و زمان مناسبی برای رصد و عکاسی است. در کشیدگی غربی، سیاره در غرب خورشید قرار دارد و پیش از طلوع آفتاب در آسمان صبحگاهی قابل مشاهده است. در این روز، عطارد حدود ساعت ۴:۴۰ بامداد از سمت شرق آسمان طلوع می‌کند. البته با توجه به اینکه پیش از روشن شدن هوا زمان زیادی برای تماشای عطارد نیست، بهتر است افق شرقیتان باز و بدون غبار باشد. عطارد با چشم غیرمسلح به شکل نقطه‌ای نسبتاً درخشان قابل تشخیص است.

در بامداد ۱۸ مهر، ماه به بیشترین فاصله زاویه‌ای از خورشید می‌رسد و ماه کامل یا بدر در آسمان می‌درخشد. در غروب روز ۱۷ مهر، ماه حدود ساعت ۱۷:۴۰ از افق شرقی طلوع می‌کند و تا سپیده‌دم ۱۸ مهر آسمان را روشن خواهد کرد. از این تاریخ به بعد، رفته‌رفته ساعت طلوع ماه به تعویق می‌افتد و درصد سطح روشنش (فاز) کاهش می‌یابد.

در شب ۲۲ مهر، مقارنه ماه و مریخ در آسمان قابل مشاهده است. ماه با فاز حدود ۷۶% ساعت ۲۰:۲۵ از افق شمال شرقی طلوع می‌کند. مریخ هم ساعت ۲۰:۵۵ از افق بالا می‌آید. فاصله ظاهری ماه و مریخ حدود ۵ درجه است که در طول شب به‌تدریج کاهش می‌یابد و حداقل به حدود ۳.۵ درجه می‌رسد. برای رصد یا عکاسی این منظره تا سپیده‌دم فرصت دارید.

در شب ۲۵ مهر، ماه به وضعیت تربیع آخر می‌رسد؛ به این معنی که نیم غربی آن از زمین روشن و قابل مشاهده است. ماه در این شب در محدوده صورت فلکی جوزا (دو پیکر) قرار دارد و حدود ساعت ۲۳:۰۰ با فاز ۴۸% از سمت شمال شرق طلوع می‌کند.

در شب ۲۸ و بامداد ۲۹ مهر، بارش شهابی جباری به اوج می‌رسد. میانگین حداکثر تعداد شهاب‌ها برای این بارش حدود ۲۰ عدد در شرایط ایده‌آل رصدی است؛ البته احتمال افزایش این عدد برای برای بارش امسال وجود دارد. فاز ماه در این شب حدود ۲۰% است و حوالی ساعت ۱:۵۵ بامداد از افق شرق و شمال شرق طلوع می‌کند. در صورت صاف بودن هوا، بارش جباری امسال شرایط مناسبی برای رصد دارد.

شهاب‌ها در واقع اثر سوختن شهابواره‌ها در جو زمین هستند؛ ذرات ریز سنگ و غباری که در فضا معلق هستند. در بارش‌های شهابی، زمین از میان توده‌ای از این ذرات عبور می‌کند و در طول شب تعداد شهاب‌های بیشتری قابل مشاهده است. در بارش‌های معروف سالیانه، حداکثر تعداد شهاب‌ها در شرایط ایده‌آل رصدی می‌تواند به بیش از ۱۰۰ عدد در ساعت هم برسد. در مقایسه با این بارش‌ها، بارش شهابی جباری چندان چشمگیر به‌نظر نمی‌رسد؛ اما به هر حال ارزش رصد و عکاسی را دارد. بهترین ابزار برای تماشای شهاب‌ها، چشم غیر مسلح است.

بارش‌های شهابی یک بازه فعالیت دارند و زمان اوج آن‌ها نسبی است؛ یعنی در حدود زمان اوج بارش نسبت به شب‌های قبل و بعد، احتمال ظهور شهاب‌ها بیشتر است. این موضوع به این معنی نیست که بارش‌های شهابی فقط در یک زمان خاص به اوج برسند و قبل و بعد از آن زمان خاص، هیچ شهابی قابل مشاهده نباشد. ضمن اینکه در هر شبی احتمال دیده شدن شهاب‌ها وجود دارد که ممکن است لزوماً مربوط به یک بارش خاص نباشند. امتداد شهاب‌های متعلق به یک بارش مشخص، در نقطه‌ای ظاهری در آسمان همگرا می‌شود که به کانون بارش معروف است. بارش‌های شهابی بر اساس موقعیت کانونشان نام‌گذاری می‌شوند؛ مثلاً کانون بارش شهابی جباری در محدوده صورت فلکی جبار قرار دارد.

فروشگاه پارس تلسکوپ