راهنمای انتخاب و خرید تلسکوپ

تنوع انواع تلسکوپ‌های آماتوری و تلسکوپ‌های حرفه ای از نظر ساختار اپتیکی، نوع مقر، امکانات جانبی، برندهای مختلف و …. معمولا باعث سردرگمی علاقمندان در انتخاب بهترین و کارا ترین ابزار است.
به همه اینها باید قیمت تلسکوپ و ابزارها را هم اضافه کرد. چراکه قیمت تلسکوپ و ابزارهای اپتیکی معمولا یکی از مهم ترین پارامترها ( و گاهی مهمترین پارامتر) برای افراد در انتخاب نوع ابزار به شمار می‌رود.
ولی در واقعیت چنین نیست  چرا که اگر شناخت درستی از انواع ابزار ها داشته باشیم ، انتخاب تلسکوپ مناسب بسیار ساده است.

پارامترهای موثر در انتخاب تلسکوپ

معمولاً اولین سوال افراد در مورد تلسکوپ مورد نظرشان ، مقدار بزرگنمایی آن است ( البته بعد از قیمت تلسکوپ!)
اما باید بدانیم که نه بزرگنمایی یک تلسکوپ و نه قیمت تلسکوپ اصلاً و ابداً فاکتورهای مهمی برای انتخاب نیستند.
چرا که همانگونه که در مقاله آشنایی با انواع تلسکوپ ها اشاره شد، بزرگنمایی تلسکوپ حاصل تقسیم فاصله کانونی عدسی یا آینه شیئی بر فاصله کانونی عدسی چشمی است.
حال با توجه به اینکه رصدگر امکان تعویض عدسی چشمی و استفاده از چشمی هایی با فاصله کانونی های مختلف را دارد ، می تواند با استفاده از عدسی های چشمی با فواصل کانونی کمتر ، بزرگنمایی های بالایی را ایجاد نماید.

پس در حقیقت به لحاظ تئوری ، هر تلسکوپی می تواند هر بزرگنمایی دلخواهی را برای ما ایجاد کند.
اما نکته مهم این است که اگر در هر تلسکوپی بزرگنمایی را مدام افزایش بدهیم ، از یک مرحله به بعد وضوح تصویر از بین می رود و دیگر تصویر قابل تشخیصی نخواهیم داشت.
به حداکثر بزرگنمایی یک تلسکوپ که تصویر در داخل آن به صورت واضح مشاهده می شود ، بزرگنمایی مفید می گوییم.
اما همانگونه که قبلاً عنوان شد ، بزرگنمایی مفید ، رابطه مستقیمی با قطر دهانه تلسکوپ دارد . بنابر این می توان گفت که در انتخاب تلسکوپ ها بدون شک قطر عدسی یا آینه شیئی ، مهمترین ویژگی به شمار می رود .
البته نباید از نظر دور داشت که وضوح و شفافیت تصویر به کیفیت تراش آینه و عدسی های تلسکوپ هم بستگی دارد که این مورد بستگی به کارخانه تولید کننده آن قطعات دارد.
برای مثال ممکن است دو تلسکوپ با قطر دهانه یکسان وجود داشته باشند اما یکی از آنها تصویری شفاف تر و با وضوح بیشتری ارائه کند که طبیعتآ در چنین مواردی این اختلاف به سبب اختلاف در نوع عملکرد کارخانه های سازنده است.

طبیعتا قیمت تلسکوپ نیز تابعی از قطر دهانه تلسکوپ است. ضمن اینکه طبیعتا برندهایی که دارای کیفیت اپتیکی بهتری هستند طبیعتا قیمت های بالاتری هم دارند.
برای مثال برندهایی مانند سلسترون و مید و تاکاهاشی ، کیفیت هایی به مراتب بالاتر از سایر برندهای ابزار های اپتیکی دارند و طبیعتآ تصویر ارائه شده در این تلسکوپ ها تفاوت چشم گیری با سایر تلسکوپ ها دارد.

اما پس از قطر دهانه با توجه به نوع کاربرد تلسکوپ، امکانات بیشتری در ابزارها به کار می روند که در قیمت تلسکوپ تاثیر گذار هستند.

مهمترین این موارد به ترتیب اولویت عبارت اند از :
ساختار اپتیکی ( شکستی ، بازتابی ، ترکیبی )

نوع مقر ( سمت – ارتفاعی ، استوایی )

موتور ردیاب

سیستم جستجوی خودکار ( Goto)

GPS

چگونه مناسب‌ترین تلسکوپ را انتخاب کنیم؟

حال با توجه به نکات زیر می توان بهترین تلسکوپ را چه از نظر قیمتی و چه از نظر کارایی مشخص کرد :

1 – تلسکوپ برای کودک (زیر ۱۲ سال) تهیه می شود :
با توجه به اینکه لازم است تلسکوپی که کودکان از آن استفاده می کنند سبک ، ساده و جذاب باشد تلسکوپ های مدل FirstScope , Powerseeker 50AZ, Astromaster70AZ  مناسب ترین گزینه‌ها به شمار می روند.
قیمت این تلسکوپ ها همگی زیر ۱ میلیون تومان است که هم دارای کیفیت و قدرت مناسب هستند و هم قیمت متعادلی دارند.
2 –  تلسکوپ آماتوری برای کسی که میخواهد به تازگی وارد دنیای ستاره شناسی شود :
برای افراد تازه کار ، استفاده از تلسکوپ های کامپیوتری کارایی چندانی ندارد .
بهترین انتخاب برای اینگونه از افراد ، استفاده از تلسکوپ های با کیفیت ، ساده و ازان تر است تا با کمک این ابزار ها به رصد زیبایی ها و جذابیت های آسمان بپردازند.
مدل های پیشنهادی برای این عزیزان تلسکوپ های AstroMaster 130 EQ ، AstroMaster 90 EQ، PowerSeeker 127 EQ و PowerSeeker 80 EQ است.
البته در صورتی که فرد قصد داشته باشد بعدآ فعالیت نجومی را به شکل جدی تری دنبال کند ، مدل AstroMaster130 EQ-MD به عنوان یک تلسکوپ مجهز به موتور ردیاب گزینه بسیار مناسبی است.

3 –  تلسکوپ برای منجمی که قبلا تجربه مطالعه و فعالیت رصدی داشته است :
اگر فردی که قصد استفاده از تلسکوپ را دارد قبلا تجربه فعالیت نجومی و رصدی را داشته است و حالا قصد دارد فعالیت خود را گسترش بدهد ، با توجه به مقدار بودجه انواع تلسکوپ های موتور دار و کامپیوتری  سلسترون مناسب ترین گزینه برای وی خواهند بود .
در وهله اول بهترین گزینه تلسکوپ های سری Advanced  سلسترون است که با داشتن موتور ردیاب و سیستم کامپیوتری جستجوی خودکار ( GoTo ) تمام نیاز های یک منجم را برآورده می سازند.
همچنین تلسکوپ های تمام خودکار LCM 80، Omni و LCM 114 حتی سری های موتور دار AstroMaster گزینه های مناسبی هستند.

4 –  تلسکوپ برای منجمی که قصد دارد عکاسی نجومی عمق آسمان انجام بدهد :
با توجه به اینکه عکاسی از اجرام اعماق آسمان نیازمند نوردهی های طولانی مدت است ، حتمآ لازم است تلسکوپی که برای این کار انتخاب می شود ، مجهز به موتور ردیاب ( GoTo) باشد.
البته مجهز بودن به سیستم جستجوی خودکار ( GoTo) هم بسیار مفید است ، اما الزامی نیست .
با توجه به این موارد تلسکوپ های سری ،Advanced  و Omni  به ترتیب بهترین گزینه ها برای عکاسی نجومی به شمار می روند.

5 –  تلسکوپ برای منجمی با تجربه که قصد دارد وارد فاز مطالعاتی و محاسباتی شود :
بدون تردید بهترین ابزار برای انجام کارهای مطالعاتی در نجوم ، تلسکوپ های سری CPC و Advanced سلسترون است .
چرا که با وجود داشتن کیفیت بالای اپتیکی و سیستم جستجوی کامپیوتری تمام نیاز های یک رصدگر با تجربه و یک محاسبه گر نجومی را برآورده می کنند.

البته باید در نظر داشت که قیمت تلسکوپ های مناسب برای فعالیتهای مطالعاتی معمولا بالا است و در حدود چند میلیون تومان قیمت دارند.