سیاره عطارد جز سیاراتی از منظومه شمسی است که با چشم غیر مسلح دیده می شوند. عطارد یا همان سیاره تیر گاهی به صورت جرمی صبحگاهی دیده می شود که پیش از طلوع خورشید ، نمایان می‌شود و گاهی به صورت نقطه‌ای نورانی در شامگاه ظاهر می شود که بعد از غروب خورشید غروب می کند.

سیاره عطارد یک آشنای قدیمی

مردمان قدیم نمی دانستند عطارد یک سیاره واحد است که آن را به تناوب در صبحگاه و شامگاه می بینند. به همین خاطر یونانیان این سیاره را به هنگامی که در شامگاه ظاهر می شد مرکوری و وقتی در صبحگاه ظاهر می شد آپولو نام‌گذاری کرده بودند. این سیاره با فاصله متوسط ۵۸ میلیون کیلومتر که کمتر از نصف شعاع مداری زمین است خورشید را دور می زند. به همین خاطر از دید ساکنین زمین، سیاره عطارد همیشه در کنار خورشید دیده می‌شود.

فاصله عطارد تا زمین

فاصله سیاره عطارد بین ۴۶ میلیون کیلومتر در حضیض خورشیدی (نزدیک‌ترین نقطه به خورشید) و ۷۰ میلیون کیلومتر در اوج خورشیدی (دورترین نقطه از خورشید) تفاوت می کند. با استفاده از قانون کپلر (جاروب شدن مساحت های مساوی در زمان های مساوی) درباره مدار خروج از مرکز عطارد، گستره وسیعی از سرعت های مداری به دست می آید. معلوم می شود که عطارد در اوج با سرعت ۴۰Km/sec سیر می کند و در حضیض سرعتش تا ۵۶Km/sec افزایش می یابد.

مقایسه سیاره عطارد با سیارات داخلی منظومه شمسی

عددبازی با سیاره عطارد

سال ۱۹۶۵ اکتشاف جالبی در مورد عطارد رخ داد. در این سال دایس و پتنجیل با استفاده از آنتن ارسیبو، موفق شدند سیگنال‌های راداری را به سطح سیاره تیر ارسال و بازگشت آن ها را روی زمین دریافت کنند. آن‌ها با استفاده از اثر دوپلر که در سیگنال های بازتابیده پیدا کردند به این نتیجه رسیدند که عطارد در یک دوره تقریبا ۵۹ روزه به دور خود می چرخد.

این کشف بسیار هیجان انگیز و جالب بود. سال‌ها قبل منجم ایتالیایی جیووانی اسکیاپارلی، در سال ۱۸۹۰ یک چرخش ۸۸ روزه را برای عطارد اعلام کرده بود. همه رصد هایی که از آن تاریخ تا سال ۱۹۶۵ به عمل آمده بود هم این نتایج را تایید می کرد. نکته جالب اما این بود که عدد جدید به دست آمده تایید و با رصد های بعدی اصلاح شد. عدد دقیق‌تر رقم ۵۸.۶۴ روز بود. این رقم تقریبا به طور دقیق دو سوم دوره نجومی گردش عطارد است. یعنی در هر دو بار گردش عطارد ( ۱۷۵.۹۲= ۸۷.۹۶×۲ ) به دور خورشید، این سیاره سه بار ( ۱۷۵.۹۲= ۵۸.۶۴×۳ ) به دور خود می چرخد.

سال ۱۹۷۴ مارینر ۱۰ از ۷۰۰ کیلومتری اولین سیاره منظومه شمسی عبور کرد و برای نخستین بار سطح چگال این سیاره را با تعداد زیادی دهانه آشکار کرد. در ابتدا به نظر می‌رسید سیاره تیر شبیه به ماه باشد. از این لحاظ که مناطقی بزرگ و نسبتا صاف تا حدی شبیه به دریاهای ماه دارد. شکل دهانه‌های سیاره عطارد متفاوت است و این تفاوت از دهانه های قدیمی‌تر که لبه گرد شده دارند به دهانه‌های جوان تر که لبه تیز دارند می رسد. در برخی دهانه‌های بزرگ قله های مرکزی و در بعضی دهانه های عمیق، آثاری از برخورد های مکرر دیده می‌شد.

دمای عطارد ، خیلی منفی ، خیلی مثبت

دمای سطح عطارد، با توجه به فاصله آن از خورشید به ۴۲۷ درجه سانتی‌گراد هم می رسد. اما اگر از بخش روشن به بخش تاریک این سیاره بروید، افت شدید دما تا منفی ۱۲۳ درجه سانتی گراد را حس خواهید کرد. سردترین دما برای عطارد  زیر منفی ۱۷۳ درجه سانتی گراد است که در این صورت تغییر دما بین گرم ترین و سردترین نقاط این سیاره به حدود ۶۰۰ درجه سانتی گراد می رسد.

دمای بالای سیاره عطارد در روز و کم بودن گرانش سطحی آن امکان فرار کل جو را به وجود آورده است. نوری که از سیارات به چشم ما می‌رسد همان نور خورشید است که مستقیما از سطح سیاره بازتاب می شود. سیاره عطارد به علت نداشتن ابر در پیرامونش بازتابنده مناسبی محسوب نمی‌شود. ضریب بازتاب این سیاره به طور میانگین در حدود ۱۳ درصد است و به همین خاطر این سیاره یکی از اجرام تاریک منظومه شمسی به شمار می‌آید.

دسترسی به عطارد

فضاپیمای دیگر ناسا به نام مسنجر در سال ۲۰۰۴ زمین را به مقصد عطارد ترک کرد. اولین عبور این فضاپیما از کنار سیاره عطارد در ژانویه ۲۰۰۸ انجام گرفت. در سال ۲۰۱۱، پس از سه بار عبور از کنار سیاره، فضاپیما وارد یک مدار بیضوی به­ دور آن شد. جالب است بدانید ورود به مداری به­ دور عطارد هفت سال طول می­‌کشد، اما این کار از آنچه تصور می‌شود مشکل­تر است. هر فضاپیمایی که به سمت سیاره عطارد حرکت می­ کند، انگار در حال سقوط به سمت خورشید است و در نتیجه انرژی جنبشی قابل ملاحظه ­ای به ­دست می ­آورد. مشکل اصلی در راه رسیدن به این سیاره کم کردن سرعت تاحدی است که بتوان در مدار آن قرار گرفت. عملا انرژی لازم برای گردش به­ دور عطارد بیش از فرار از منظومه شمسی است.

حدود ۷۵ درصد از جرم سیاره تیر را هسته آهنی تشکیل می‌دهد. این سیاره یک میدان مغناطیسی ضعیف دارد که شدت آن حدود ۱% میدان زمین است. حضور این میدان مغناطیسی غیرمنتظره است، چرا که عطارد بسیار کوچک‌تر از زمین است و به کندی می‌چرخد. بر اساس نظریه دینامو، جریان مواد مذاب و رسانای الکتریکی درون هسته، به تولید میدان مغناطیسی می‌انجامد. این میدان مغناطیسی را نمی‌توان به‌جامانده از دوره‌های اولیه دانست، چرا که عقیده بر این است که در گذشته، دمای درونی سیاره از نقطه بحرانی کوری تجاوز کرده است. بنابراین باید پذیرفت که قسمتی از هسته به صورت مذاب می‌باشد.

سیاره عطارد

رصد سیاره عطارد

رصد کردن سیاره عطارد هم راحت است هم مشکل. به این دلیل راحت است چون با چشم غیرمسلح قابل رویت است اما نزدیک بودن مدار آن به خورشید سبب می‌شود که هیچگاه ۲۷ درجه دورتر از قرص خورشید دیده نشود. در نتیجه ، تنها قبل از طلوع و بعد از غروب آفتاب می‌توان آن را نزدیکی افق دید. حرکت مداری عطارد سریع است و به همین سبب ، در هر بار گردش به دور خورشید امکان دید آن به چند روز محدود می‌شود. سیاره تیر مانند ماه زمین، دوره هلالی دارد. از آنجا که هلالهای عطارد تنها به کمک تلسکوپ قابل رویت است، اگر قصد دارید این سیاره را با تلسکوپ کاوش کنید، مواظب باشید که به طرف خورشید نشانه نروید و حتما از فیلتر استفاده کنید.

ما در مجموعه «پارس تلسکوپ» تلسکوپ‌ها و دوربین‌های دوچشمی مختلفی داریم که می توانید با آن‌ها سیارات منظومه شمسی علی الخصوص سیاره عطارد را رصد کنید. حتما به مجموعه ما سر بزنید و اگر سوالی داشتید با ما در تماس باشید.