سیاره زهره، ونوس یا ناهید دومین سیاره منظومه شمسی است که از جنبه‌های مختلفی جالب توجه است. این سیاره بعد از خورشید، ماه و بعضی از دنباله دارها پرنورترین جرم آسمان است. همچنین زهره از هر سیاره دیگری به زمین نزدیک‌تر است.

وقتی ما به دیدار سیاره زهره رفتیم

فضاپیمای مارینر ۲ که در سال ۱۹۶۲ پرتاب شد از ۳۵۰۰۰ کیلومتری زهره عبور کرد. داده های مارینر۲ نشان داد که زهره از ابرهای سفید رنگ مایل به زرد پوشیده شده است. این ابرها به قدری در هم تنیده بودند که سطح جامد سیاره قابل مشاهده نبود.

مارینر ۱۰ فضاپیمای دیگری بود که در سال ۱۹۷۴ از ارتفاعی کمتر از ۶۵۰۰ کیلومتر، ناهید را مورد پژوهش قرار داد. بر اساس دستاوردهای مارینر ۱۰ معلوم شد که این ابرها حرکتی منطقه ای دارند و با سرعتی بیش از ۲۴۰ کیلومتر در ساعت، سیاره را دور می زنند. در سال ۱۹۷۵ «زهره‌نشینی» از فضاپیمای بدون سرنشین ونرا ۹ بر سطح ونوس فرود آمد و با تحمل شرایط بسیار سخت توانست در حدود ۵۳ دقیقه تصاویری از سطح سیاره تهیه کند و به زمین مخابره کند. سه روز بعد «زهره نشین» دیگری از فضاپیمای ونرا ۱۰ در ۲۲۰۰ کیلومتری محل فرود زهره نشین ونرا ۹ در سطح زهره نشست و این بار به مدت ۶۵ دقیقه اطلاعات جمع آوری کرد. این تصاویر اولین عکس‌هایی بود که تا آن زمان از سطح سیاره دیگری گرفته شده بود.

قرارگیری شماتیک سیاره زهره و مدار آن در داخل مدار زمین

مدار گردهای پایونیر ۱۲ و ۱۳ و همچنین ونراهای ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، و ۱۶ به همراه وگای ۱ و ۲ سفینه هایی بودند که در سالهای مختلف اطلاعات گوناگونی درباره زهره به دست آوردند.

فضاپیماهای ماژلان و گالیله در ۱۹۸۹ راهی سیاره زهره شدند. ماژلان با قدرت تفکیک یک صد متر، تفضیلی ترین نقشه های راداری این سیاره را در اختیار ما گذاشته است. گالیله نیز فضاپیمای کنار گذری بود که عکس برداری از ونوس یکی از ماموریت های آن محسوب می‌شد

برخی از نتایجی که از بررسی سیاره زهره توسط این فضاپیماها به دست آمد جالب توجه هستند:

۱- مقدار فوق العاده زیاد فشار جو که ۹۰ تا ۹۲ برابر فشار جو در سطح زمین است.

۲- ونرا ۹ دمای سطحی زهره را ۴۸۵ درجه و ونرا ۱۰ آن را برابر با ۴۱۰ درجه گزارش کردند.

۳- مقدار نوری که از خورشید به سیاره می‌رسید بیشتر از مقداری بود که در ابتدا تصور می شد. در عکس های گرفته شده سایه اشیا در سطح سیاره، واضح بود.

۴- قطر هیچ یک از دهانه های زهره کمتر از ۶.۵ کیلومتر نیست. به نظر می‌ رسد علیت این موضوع جو غلیظ زهره باشد که هر جرمی را که کوچکتر از اندازه معینی باشد متوقف می کند.

۵- فعالیت های آتش فشانی در سطح سیاره ناهید گسترده است و هنوز هم وجود دارد. این موضوع از مقدار متغییر دی اکسید گوگرد در جو به دست آمده است.

۶- سطح سیاره جوان است زیرا فرسایش اندکی در عوارض آن به چشم می خورد.

۷- گستره بلندی ارتفاعات زهره از زمین کمتر است. ولی ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح میانگین سیاره در حدود ۱.۵ کیلومتر بلندتر از کوه اورست است.

سطح سیاره زهره چقدر شبیه زمین است؟

پوشش دائمی ابر بر سطح سیاره زهره باعث شد تا هیچ قسمتی از سطح ناهید تا سال ۱۹۷۵ رویت نشود. اما با روش‌ هایی می شد عوارض سطحی این سیاره را مورد مطالعه قرار داد. مثلا امواج رادیویی گسیل شده از زمین به سهولت از ابرهای زهره می گذرند و توسط سطح جامد سیاره بازتاب می شوند و به زمین باز می گردند.

جو سیاره زهره

امواجی که از ارتفاعات منعکس می شوند زودتر از امواجی که بر پستی ها گسیل شده است به زمین می رسند و این باعث می شود بتوانیم عوارض سیاره ناهید را بررسی کنیم. نقشه های به دست آمده نشان دادند که ونوس نیز مانند سیاره عطارد سطح نسبتا پست و بلندی دارد. ناهید دارای چندین کوه مرتفع و تعداد زیادی فرورفتگی در نقاط مختلف سطح سیاره است.

سطح سیاره زهره از ۳ قسمت اصلی تشکیل شده است:

زمین‌ های مرتفع آتش فشانی که در حدود ۷۰ درصد سطح ناهید را پوشانده است.

دشت های پست که در حدود ۲۰ درصد سطح را تشکیل داده است.

ارتفاعات کوهستانی که در حدود ۱۰ درصد سطح سیاره را شامل می شود.

فرسایش در سطح زهره،فرآیندی بسیار کند است زیرا آب وجود ندارد.قرائنی از حرکت باد همراه با غبار و شن موجود است.دهانه های ناشی از برخورد شهاب سنگ های بزرگ و محدود است ولی همگی حاکی از آن اند که سطح سیاره به لحاظ زمین شناختی،جوان است.

گذر زهره از مقابل خورشید

در بعضی مواقع سیاره زهره از دید ناظر زمینی از مقابل خورشید عبور می کند که به آن «عبور زهره» گفته می‌ شود. طبیعی است که در این عبور مثل خورشیدگرفتگی تمام قرص خورشید گرفته نمی شود و فقط سطح کوچکی از آن توسط ناهید پوشیده می شود. اگر زهره از مرکز و قطر خورشید بگذرد، عبور ممکن است تا ۸ ساعت ادامه داشته باشد.

گذر سیاره زهره از مقابل خورشید

در هر ۱۲۰ سال دو بار، و به فاصلۀ ۸ سال از یکدیگر، گذر زهره از مقابل خورشید رخ می‌ دهد. این گذرها از نظر علمی بسیار مهم هستند؛ زیرا کمک می کند تا فاصله ناهید و زمین نسبت به یکدیگر دقیق‌تر مشخص شود. کشف استرالیا توسط کاپیتان کوک به دنبال سفر علمی وی به جزیره تاهیتی، جزیره‌­ای واقع در جنوب اقیانوس آرام، جهت رصد گذر سال ۱۷۶۸ زهره اتفاق افتاد.

اولین عبوری که با دقت رصد شد گذر سیاره زهره در سال ۱۶۹۳ بود. آخرین گذر این سیار در سال ۲۰۱۲ رخ داد و گذر بعدی در سال ۲۱۱۷ خواهد بود. توجه داشته باشید که به علت زاویه‌ای که صفحه مدار زهره با مدار زمین می سازد همیشه شاهد گذر سیاره زهره از مقابل خورشید نخواهیم بود.

رصد کردن سیاره زهره لذت بخش است

دوره هلالی زهره ۵۸۴ روز است. در نیمی از این مدت ناهید قبل از خورشید طلوع و در نیم دیگر بعد از آن غروب می‌کند. به همین خاطر پیشینیان تصور می کردند بامداد یا شامگاه دو جرم متفاوت را مشاهده می کنند. آنها جرم بامدادی را لوسیفر و جرم شامگاهی را هسپروس می نامیدند. در نوشته‌ های قدیمی نجومی آنها را کوکب های مسائی و صباحی نیز می خواندند. نام ونوس را به خاطر الهه عشق و زیبایی بر روی این سیاره گذاشتند.

درخشش سیاره زهره در آسمان

به خاطر نزدیکی بیش از اندازه مدار سیاره زهره به دایره، تصویر مدار آن بر کره آسمان، به صورت بیضی بسیار کشیده ای نزدیک به خط مستقیم است. به همین خاطر به نظر می رسد که زهره بر این خط به شرق و غرب خورشید نوسان می کند.

بیشترین فاصله زاویه‌ای میان ناهید و خورشید حدود ۴۶ درجه است به همین خاطر زهره حداکثر ۳ ساعت بعد یا قبل از خورشید غروب یا طلوع می کند.

سیاره زهره با چشم غیرمسلح مانند ستاره پر نور سفیدی می درخشد. در پرنورترین حالت، قدر ظاهری این سیاره به منفی ۴.۴ می‌ رسد. اگر با تلسکوپ بتوانید زهره را ببینید معمولا آن را به صورت هلال از پشت تلسکوپ خواهید دید.

ما در مجموعه «پارس تلسکوپ» تلسکوپ‌ها و دوربین‌های دوچشمی مختلفی داریم که می توانید با آن‌ها سیارات منظومه شمسی علی الخصوص سیاره زهره را رصد کنید. حتما به مجموعه ما سر بزنید و اگر سوالی داشتید با ما در تماس باشید.