مقر تلسکوپ چیست و چه کاربردی دارد؟

در این مقاله به معرفی انواع مقر تلسکوپ خواهیم پرداخت:

مقر تلسکوپ، قطعه‌ای است که تلسکوپ را به سه‌پایه آن متصل می‌کند. هرچند نوع مقر تأثیری در تصویر تلسکوپ ندارد، اما در کاربری و استفاده از ابزار نقش مهمی ایفا می‌کند.

مقرها دو دسته کلی دارند:

• سمتی-ارتفاعی
• استوایی

مقر سمتی-ارتفاعی

کار کردن با مقر سمتی-ارتفاعی بسیار آسان است. این نوع از مقرها در راستای سمت (چرخش در راستای افقی) و ارتفاع (چرخش در راستای عمودی) حرکت می‌کنند؛ مانند اکثر سه‌پایه‌هایی که برای دوربین‌های عکاسی وجود دارد. پیدا کردن اجرام با این مقرها راحت‌تر از مقرهای استوایی است؛ چرا که نوع حرکتشان برای اکثر افراد آشناتر و راحت‌تر است.

نمونه یک مقر سمتی – ارتفاعی ساده سری پاورسیکر سلسترون

مقر استوایی

مقر استوایی یکی دیگر از انواع مقر تلسکوپ به شمار می‌آید. ویژگی اصلی این دسته از مقرهای تلسکوپ حرکت در راستای مختصات آسمان است. یکی از مزیت‌های این نوع مقر، سهولت دنبال کردن اجرام آسمان است که بعد از مدتی به دلیل چرخش زمین از میدان دید ابزار خارج می‌شوند. البته دقت کنید که برای استفاده بهینه از این قابلیت، مقر شما باید به شیوه‌ای خاص که اصطلاحاً به قطبی کردن معروف است، کالیبره شود. ضمن اینکه کار کردن با این نوع مقر، نیاز به اندکی تمرین دارد.

مقرهای استوایی متداول که گاهی با اصطلاح مقرهای استوایی آلمانی هم شناخته می‌شوند، نوع بهینه و قابل حمل مقرهای قدیمی هستند. در زمان قدیم مقرهای استوایی که تلسکوپ را در راستای مختصات سماوی حرکت می‌دادند، معمولاً ثابت (فیکس) بودند و امکان حمل و نقلشان عملاً وجود نداشت؛ مانند مقر انگلیسی، مقر نعل اسبی یا مقر محور متقاطع (Cross Axis mount). در طراحی مقرهای استوایی جدید (آلمانی)، وزنه‌های تعادل وجود دارد که حتی می‌توان آن را نشانه‌ای ظاهری برای تشخیص نوع مقر تلسکوپ دانست. البته وجود همین وزنه‌ها و البته طراحی کلی مقر، باعث افزایش وزن کل مجموعه تلسکوپ می‌شود. به‌طور کلی، جابه‌جایی و استفاده از مقرهای استوایی نسبت به مقرهای سمتی ارتفاعی کمی سخت‌تر است.

مقایسه دو نوع مقر مختلف: محور متقاطع انگلیسی (دو عکس سمت چپ) و استوایی آلمانی (سمت راست)

مقر دابسونی

نوع دیگری از انواع مقر تلسکوپ، مقر دابسونی است. شاید اصطلاح “تلسکوپ دابسونی” را شنیده باشید. نخستین مفهومی که این عبارت به ذهن منتقل می‌کند نوعی از ساختار اپتیکی تلسکوپ است؛ اما در واقع این اصطلاح به نوع مقر اشاره دارد. جان دابسون (John Dobson) در دهه ۱۹۶۰ میلادی نوع ساده‌ای از مقر سمتی ارتفاعی بدون سه‌پایه را برای تلسکوپش طراحی کرد که مورد استقبال فراوان قرار گرفت. حتی اکنون پس از سال‌ها همچنان این نوع مقر معمولاً برای تلسکوپ‌های بازتابی نیوتنی نسبتاً بزرگ استفاده می‌شود. مزیت اصلی این مقر، هزینه تولید پایین آن است که باعث می‌شود بخش بیشتری از بودجه مورد نظر را بتوان صرف تهیه تلسکوپی با قطر دهانه بیشتر کرد.

تلسکوپ غول پیکر ۱۲ اینچی سلسترون مدل استارهاپر (StarHopper) سوار بر یک مقر دابسونی

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع تلسکوپ‌ها

مقر کامپیوتری

یکی از دیگر انواع مقر تلسکوپ، مقر کامپیوتری است. این دسته از مقرها به‌ویژه در دهه‌های اخیر با وجود پیشرفت تکنولوژی محبوبیت فراوان یافته‌اند. این نوع مقرها می‌توانند از نوع سمتی ارتفاعی یا استوایی باشند. اما نکته مهم این است که به کمک کنترل مخصوص، امکان جستجوی خودکار اجرام را دارند. هرچند که این قابلیت مقرها بسیار جذاب است، اما برای تنظیم اولیه و جستجوی اجرام، بهتر است اطلاعات پایه‌ای نجومی داشته باشید. مثلاً اینکه بتوانید ستاره‌های معروف و پرنور آسمان را تشخیص دهید و با کاتالوگ‌های نجومی آشنا مقدماتی باشید. البته فراگیری این دانش مقدماتی با وجود نرم‌افزارهای شبیه‌ساز آسمان بسیار راحت شده است و می‌توانید با کمی مطالعه و تمرین، به‌خوبی از تمام قابلیت‌های این دسته از مقرها استفاده کنید.

تلسکوپ کامپیوتری سلسترون، سری CPC

انتخاب و استفاده از هر نوع مقر تلسکوپ در نهایت بستگی به کاربرد اصلی رصدگر دارد. بسیاری از رصدگران مقرهای سمتی ارتفاعی را به دلیل سهولت در مونتاژ کردن، استفاده و حمل و نقل ترجیح می‌دهند. اما افرادی که به دنبال عکاسی نجومی هستند یا تمایل دارند کمی توانایی‌هایشان را به چالش بکشند، به سمت استفاده از مقرهای استوایی می‌روند. در نهایت این موضوع را در نظر داشته باشید که رصد کردن مهارتی است که با تمرین به‌دست می‌آید و قطعاً به مرور زمان بهتر می‌شود. پس باید صبر و حوصله داشته باشید!

فروشگاه پارس تلسکوپ